تصاویر و مطالب زیست شناسی(استان فارس -شهرستان جهرم) درباره وبلاگ به نام خدا . این وبلاگ جهت استفاده همه دوستداران زیست شناسی از راهنمایی تا دانشگاه ایجاد شده (نزدیک به 500عکس از بهترین تصاویر زیست شناسی وبقیه مطالب نوشتاری) امید وارم مورد توجه واقع گردد . هر صفحه این وبلاگ 30مطلب وبقیه با انتخاب شماره صفحه در پایین هر صفحه قابل دیدن خواهد بود؛.مهدی قدرت جهرمی.... ......اللهم صل علی محمد وآل محمدوعجل فرجهم .........التماس دعای خیر آخرین مطالب
آرشيو وبلاگ
نويسندگان چهار شنبه 24 مهر 1392برچسب:علمی, :: 4:1 بعد از ظهر :: نويسنده : مهدی قدرت جهرمی
کربوهیدراتها چه نوع مواد مغذیای هستند؟
کربوهیدرات حدود سه چهارم انژی گیاهان دنیا را که زندگی حیوانات برای تأمین غذا به آن بستگی دارد، تشکیل میدهد. سبزیجات سبز تأمین کنندهی کربوهیدرات در غذای ما هستند.
برگها، انرژی خورشید را به انحصار در آورده آن را به فرم انرژی شیمیایی در میآورند. این انرژی سپس برای تولید گلوکز (قند) از آب و دی اکسید کربن به کار میرود. این فرایند پیچیده، فتوسنتز نام دارد؛ بنابراین گیاهان سبز تحت تأثیر نور خورشید قادر به ساخت کربوهیدراتها هستند. مقداری از این کربوهیدرات که فیبر نامیده میشود و قسمت اعظم آن سلولز است، در ساختمان گیاه برای استقامت آن مورد استفاده قرار میگیرد. مقدار دیگری برای رشد گیاه، به انرژی تبدیل میشود و ممکن است بقیهی آن به شکل قند یا نشاسته در گیاه ذخیره شود. بشر برای تغذیهی خود در کشت انواع دانهها، میوهها و ریشههای حاوی کربوهیدرات، بسیار موفق بوده است و بیتردید در تکامل آن نقش اساسی داشته است.
کربوهیدراتها منبع سوخت اصلی در بعضی از سلولهای بدن انسان از قبیل گلبولهای قرمز خون و سلولهای سیستم عصبی هستند. عضلات نیز برای فعالیتهای جسمانی به منابع کربوهیدرات وابستهاند. کربوهیدراتها سوخت در دسترس برای تمامی سلولها، هم به شکل گلوکز خون و هم به صورت گلیکوژن ذخیره در عضلات و کبد هستند. گلیکوژن ذخیره شده در کبد میتواند برای حفظ قند خون در زمانی که رژیم تأمین کنندهی کربوهیدرات کافی نیست، مورد استفاده واقع شود. مصرف منظم و کافی کربوهیدرات بسیار اهمیت دارد؛ چون ذخایر گلیکوژن کبدی در عرض حدود 18 ساعت به اتمام میرسد بعد از این زمان در صورت عدم مصرف کربوهیدرات بدن مجبور به تولید کربوهیدرات خودش از پروتئین غذا و بدن میشود که این در نهایت مشکلاتی را برای سلامتی ایجاد میکند.
مردم آمریکای شمالی 50 درصد انرژی دریافتی خود را از کربوهیدرات به دست میآورند. این درصد در جهان در حال توسعهی بیشتر است. انسان بر روی زبان خود گیرندههای حسیای دارد که شیرینی کربوهیدراتها را تشخیص میدهد. محققان معتقدند که این شیرینی برای انسانهای اولیه نشانگر یک منبع مطمئن انرژی بوده است و به این ترتیب کربوهیدراتها منبع مهم انرژی گردیدند.
انتخاب اولیه منابع سالم کربوهیدرات و در عین حال دریافت متعادل انواعی که کمتر سالم هستند، در حفظ رژیم غذایی مطلوب ضروری است.
انواع کربوهیدرات
کربوهیدرات، اولین مادهی مغذی است که از نظر شیمیایی شناخته شد، و ترکیبی است از سه عنصر کربن، هیدروژن، اکسیژن و نسبت هیدروژن به اکسیژن در آن 2 به 1 است؛ یعنی همان نسبت موجود در آب و به همین جهت نام آن را کربوهیدرات گذاشتهاند.
برای طبقهبندی کربوهیدراتها، به تعداد واحدهای تشکیل دهندهی آنها توجه میشود. کربوهیدراتهای ساده (قندها) شامل مونوساکاریدها (تک قندیها) و دی ساکاریدها (دو قندیها) میباشد؛ در حالی که به کربوهیدراتهای پیچیده، پلی ساکاریدها (نشاسته و فیبرهای غذایی) اطلاق میشود
کربوهیدراتهای ساده چه هستند و چه نقشی در بدن ایفا میکنند و در چه غذاهایی یافت میشوند؟
قندهای شش کربنی ساده مانند گلوکز، فروکتوز ، گالاکتوز به عنوان واحد پایهی ساختمان تمامی قندهای دیگر هستند. مانوز هم قند سادهی دیگری است که در هلو، سیب و پرتقال موجود است.
قندهای موجود در میوهجات و بعضی از سبزیجات، حدود 16-1 درصد وزنشان را تشکیل میدهد. در عسل گلوکز و فروکتوز وجود دارد. فروکتوز در بسیاری از شربتها وجود دارد. فروکتوز در خون جنین و مایع آمینوتیک وجود دارد؛ ولی در بافت حیوانات مشاهده نمیشود. تا کنون غذایی که حاوی گالاکتوز آزاد باشد پیدا نشده است. گالاکتوز جزئی از کربوهیدرات پیچیدهی شیر است که در پوشش دانهی حبوبات نیز وجود دارد و معمولاً از هضم یا تجزیهی کربوهیدراتهای پیچیده به دست میآید.
«گلوکز» : به گلوکز، قند خون میگویند؛ چون تنها کربوهیدراتی است که هم در پلاسما و هم در گلبولهای قرمز خون وجود دارد. گلوکز مونوساکارید اصلی موجود در بدن است این قند منبع اصلی انرژی برای سلولهای بدن به شمار میرود؛ گرچه غذاها حاوی اندکی از این شکل قند هستند. اغلب گلوکز از نشاسته و شکر (ساکارز) حاصل میشود شکر متشکل از دو قند گلوکز و فروکتوز است.
بیشتر شکر و سایر کربوهیدراتها در غذا در نهایت در کبد تبدیل به گلوکز میشوند این گلوکز به عنوان منبع انرژی سلولی به کار خواهد رفت.
«سوربیتول»: قند الکلی حاصل از گلوکز است. گلوکز از طریق عمل احیاء به این قند الکلی تبدیل میشود.
قدرت شیرین کنندگی سوربیتول کمتر از گلوکز است جذب آن به آهستگی صورت میگیرد و باعث میشود قند خون حتی مدتها بعد از مصرف غذا، حفظ شود و در نتیجه حس گرسنگی کنترل گردد. سوربیتول به طور طبیعی در بسیاری از میوهجات مانند هلو، گلابی، سیب و همچنین سبزیجات یافت میشود. در بعضی آدامسها نیز این قند الکلی مورد استفاده قرار میگیرد.
«فروکتوز» : به عنوان قند میوه نیز شناخته شده است. این ماده یک سوم قند عسل را تشکیل داده و مسئول شیرینی عسل است. قدرت شیرینکنندگی آن بیش از ساکاروز (شکر) است. بنابراین خاصیتی که دارد این است که با فروکتوز کمتر و در نتیجه انرژی کمتر، میتوان همان مقدار شیرینی را در فرآورده تأمین کرد. فروکتوز آهستهتر از گلوکز جذب میشود؛ لذا در افراد مبتلا به بیماری قند تا حدی قابل مصرف است.
«گالاکتوز» :ساختمانی شبیه به گلوکز دارد. بیشتر به صورت متصل به گلوکز بوده و با تشکیل قند لاکتوز در شیر یافت میشود.
قندهای پنج کربنی نیز در طبیعت و اغلب در گیاهان یافت میشوند که از این میان به معرفی گزیلوز میپردازیم.
«گزیلوز» : قند پنجکربنی است که به طور تجارتی از عمل میکروبها بر روی سلولز و همی سلولز (اجزای فیبر غذایی) تولید میشود. قند الکلی مشتق از آن به نام گزیلیتول به عنوان یک عامل شیرین کننده در صنعت، به ویژه تولید آدامس به کار میرود. این قند اثر سوء قندهای دیگر بر روی دندانها را ندارد و سبب رشد میکروبهایی که باعث پوسیدگی دندان میشوند، نمیگردد.
وجود کربوهیدراتها در مواد غذایی از نظر ویژگیهای زیر حائز اهمیت است مواد غذایی کربوهیدراتی به آسانی رشد میکنند؛ ذخیرهی آنها ایجاد اشکال نمیکند؛ به ازای هر واحد زمین انرژی زیادی از آنها به دست میآید؛ منبع ارزانی از انرژی نیز میباشد. در نتیجه، هنگامی که مقدار پول موجود برای خرید غذا محدود است و جایی که گیاهان زیادند، نسبت غذاهای کربوهیدراتی در رژیم غذایی افزایش مییابد.
کربوهیدراتهای تصفیه شده به انرژی مصرفی کمک میکنند؛ در حالی که مواد کمتر تصفیه شده علاوه بر رساندن انرژی به ورود مواد مغذی دیگر به بدن نیز کمک میکنند.
قندها و نشاسته به مواد غذایی قوام میدهند به علاوه مواد غذایی کربوهیدراتی رنگ درخشان و چشمنوازی دارند.
میتوان کربوهیدراتها را برحسب طعم شیرین طبقهبندی کرد. فروکتوز (قند عسل) شیرینترین کربوهیدرات است و نشاسته کمترین میزان شیرینی را دارد و در واقع اصلاً شیرین نیست. موز سبز دارای نشاستهی زیادی است و هم زمان با رسیدن نشاستهی آن به قند (گلوکز) تبدیل میشود و طعم شیرین پیدا میکند. برعکس، شیرینی ذرت وقتی میرسد کم میشود؛ زیرا قند آن به نشاسته تبدیل میشود.
انواع نشاسته از نظر قابلیت حل شدن در آب متفاوتاند؛ به دلیل این که ساکارز (شکر) شیرینتر و قابل حلتر از سایر قندهاست، در تولید انواع نوشابه به کار میرود.
گروهی دیگر از کربوهیدراتهای ساده، تحت عنوان «دی ساکارید» یا دو قندیها میباشند.
دی ساکارید از ترکیب دو قند سادهی تک قندی (مونو ساکارید) تشکیل شده و 35 درصد کربوهیدرات غذایی را تشکیل میدهند.
«ساکارز» یا شکر از اتصال گلوکز به فروکتوز حاصل میشود. شکر معمولی 100 درصد ساکارز است؛ ولی با گران شدن قیمت شکر خام، مخلوطی از ساکارز و گلوکز که از تجزیهی نشاستهی ذرت (که نسبتاً ارزانتر است) به دست میآید، در بازار زیاد شده است.
ساکارز از نیشکر و چغندر قند به دست میآید. به علاوه عسل و شیرهی افرا نیز دارای ساکارز هستند. ساکارز تنها شیرین کنندهای است که روی برچسبهای ترکیبات غذایی در آمریکا مجاز به دارا بودن عنوان «شکر» است.
«مالتوز» دی ساکاریدی متشکل از دو مولکول گلوکز است. این قند هر زمان که نشاسته شکسته شود، تشکیل میگردد. به عنوان مثال، مالتوز مسئول طعم شیرینی است که در اثر نگه داشتن طولانی نان در دهان حس میگردد. هنگامی که آمیلاز بزاقی شروع به شکستن نشاسته میکند. مالتوز که دارای مقداری طعم شیرینی است، تشکیل میشود.
«لاکتوز» یا قند شیر در اثر اتصال گلوکز به گالاکتوز به دست میآید.
لاکتوز فقط در شیر وجود دارد و به طور تقریبی نصف مواد جامد شیر را تشکیل میدهد. لاکتوز تنها قندی است که در مواد غذایی حیوانی یافت میشود 30 درصد انرژی حاصل از شیر گاو و تقریباً 40 درصد انرژی شیر مادر از لاکتوز تأمین میشود.
در روده، برخی میکروبهای مفید سبب تولید موادی از لاکتوز میشوند که خود، تغذیهی انواع دیگری از میکروبهای مفید را فراهم میکند. عقیده بر این است که این عوامل برای کودکان جهت ممانعت از رشد باکتریهای مضرکه سبب فاسد کردن محیط روده میگردند، مفید است. این عامل در رودهی شیر خوارانی که از شیر مادر تغذیه میکنند مشاهده شده و حضور آن یکی از مزایای شیر مادر به حساب میآید. این عامل لاکتو باسیلوس بیفیدوس نام دارد.
شواهد موجود دلالت بر این مینماید که افزایش جذب کلسیم به علت ترکیب پیچیده و محلول کلسیم و لاکتوز میباشد. به هر حال هر فرآیندی که در کار باشد، منبع لاکتوز و کلسیم در رژیم یک غذاست و آن شیر میباشد.
کربوهیدراتهای پیچیده چه هستند؟
کربوهیدراتهای پیچیده از اتصال تعداد زیادی مونوساکارید در یک زنجیره به دست میآیند. این نوع کربوهیدراتها طعم شیرنی مانند کربوهیدراتهای ساده ندارند.
زنجیرههای کوتاهتر متشکل از 10-3 مونوساکارید به نام «اولیگو ساکارید» خوانده میشوند و زنجیرههای بلندتر «پلی ساکارید» (پلی به معنای خیلی است) نام دارند. پلی ساکارید شامل گلیکوژن در حیوانات و نشاسته و فیبر در گیاهان است.
«اولیگو ساکاریدها» از قبیل رافینوز و استاکیوز در انواع لوبیا و سایر حبوبات یافت میشوند. این نوع کربوهیدراتها به وسیلهی آنزیمهای معده و رودهی انسان هضم نمیشوند، بنابراین هضم نشده به رودهی بزرگ میرسند. در رودهی بزرگ باکتریها آنها را هضم میکند و تولید گاز و سایر فرآوردههای جانبی مینمایند این گاز در شکم ناراحتی و نفخ تولید میکند. امروزه داروهای بی ضرر و بدون نسخه در بازار یافت میشود که در حقیقت آنزیمهای لازم باری هضم اولیگوساکاریدها را فراهم میآورند تا قبل از رسیدن آنها به باکتریهای روده، شکسته شوند، به این وسیله مقدار گاز تولیدی کاهش مییابد. «گلیکوژن» فرم ذخیرهشدهی کربوهیدرات در حیوانات است. گلیکوژن از زنجیرهای بسیار منشعب گلوکز تشکیل میشود. این انشعاب سبب میشود که هم زمان تعداد زیادی گلوکز به وسیلهی آنزیمها از آن جدا و رها شوند؛ به این ترتیب گلوکز در صورت نیاز به سرعت در دسترس قرار میگیرد. در انسان، گلیکوژن در کبد و عضلات ذخیره میشود. گلیکوژن عضلات هنگام فعالیت، گلوکز را به عنوان منبع انرژی در اختیار آنها قرار میدهد. گلیکوژن کبد، گلوکزی را فراهم میآورد که قابل انتقال به سلولها در سراسر بدن از طریق گردش خون است.
مقدار گلیکوژن در بدن نسبتاً اندک است (حدود 500-200 گرم). مقدار گلیکوژن ذخیره شده د عضلات را میتوان به طور موقت به وسیلهی یک رژیم ورزش و غذا به نام «افزایش بار کربوهیدرات» یا «جبران گلیکوژن» افزایش داد این رژیم اغلب به وسیلهی ورزشکاران استقامتی برای تشکیل ذخایر گلیکوژن قبل از مسابقه، پیروی میشود.
«نشاسته» فرم ذخیرهای کربوهیدرات در گیاهان است. نشاسته به دو شکل آمیلوز و آمیلوپکتین زنجیرهای منشعبی از گلوکز دارد. حدود 20-15 درصد نشاسته در رژیم آمیلوز است و 85-80 درصد آن آمیلوپکتین میباشد. ما نشاسته را از غلات و فرآوردههای آنها و همچنین از سبزیجات نشاستهای به دست میآوریم (مانند سیبزمینی و کدو).
زیر گروهی از کربوهیدراتها به نام کربوهیدراتهای غیر قابل هضم هستند که قسمت اعظم این گروه را فیبر تشکیل میدهد.
کربوهیدراتهای غیرقابل هضم به دو دستهی پلیمرهای یکسان و پلیمرهای غیریکسان تقسیم میشوند. ابتدا به خواص این مواد در گیاهان و ساختمان آنها اشاره خواهیم کرد. سر دستهی اصلی پلیمرهای یکسان، سلولز و پلیمرهای غیر یکسان همی سلولز و صمغها میباشد. سلولز فراوانترین ترکیب آلی در دنیا است که 50 درصد یا بیشتر از کل کربن موجود در گیاهان را شامل میشود. سلولز متشکل از واحدهای گلوکز است که با پیوندهای خاصی به یکدیگر اتصال یافتهاند. این نوع اتصال سبب تشکیل یک زنجیر مستقیم خیلی بلند میشود. مولکول بلند سلولز مانند یک نوار بر روی خودش تا میخورد. این ساختمان، به رشتههای کوچک (فیبریل) سلولز، قدرت مکانیکی زیادی میدهد، ولی قابلیت انعطاف اندکی دارد. این قدرت فیبریلهای سلولز تا اندازهی زیادی به درختان اجازهی رشد را میدهد و به گیاهان، بافت خاص آنها را میبخشد.
سلولز در هویج، جعفری، کلم و بسیاری از دیگر سبزیجات یافت میشود.
دیوارهی سلولهای گیاهی متشکل از رشتههای بسیار ریز و محکم سلولز است که در یک مادهی زمینهای ژل مانند فرو رفته است. این مادهی زمینهای به وسیله تغییراتی در ساختمان سلولز، برای تشکیل پلی ساکاریدهای غیریکسان دارای قابلیت متفاوت حلالیت در آب، ساخته میشود.
پلیمرهای مادهی زمینهای، کمتر از سلولز خطی هستند و در واقع انشعابات بیشتری دارند که این خود سبب افزایش قابلیت حل آنها در آب میشود. منابع فیبر محلول شامل جو و جو دو سر، از این نوع پیوندها غنی هستند.
همی سلولز:
پلیمری از گلوکز است که با دیگر قندها جانشین شده است. مولکولهای مختلف قند قابلیت متفاوت حل در آب را دارند. قند اصلی، برای نامگذاری همی سلولز به کار میرود (مثلاً گالاکتان دارای گالاکتوز و …).
پکتینها و صمغها: شامل قندها و قندهای الکلی هستند که حتی این مولکولها را از همی سلولز هم محلولتر میسازند. فیبرهای تشکیل دهندهی ژل آنها متشکل از پایهی اصلی گالاکتورونیک اسید هستند که در فواصل دارای واحدهای قند رامنوز و زنجیرهای جانبی آرابینوزو گالاکتوز میباشد.
پکتین در سیب، مرکبات، توت فرنگی و سایر میوهها یافت میشود. صمغها و موسیلاژها (مثلاً صمغ گوآر) از نظر ساختمانی به پکتین شباهت دارند. صمغها در ترشحات و دانههای گیاهان یافت میشوند.
پکتین، آب جذب کرده تشکیل ژل میدهد بنابراین به طور وسیعی برای تولید ژله و مربا به کار میرود. ژل پکتین پخته شده با شکر و آب یا خود میوه، برای ماهها در دمای اتاق ماندگاری دارد. چنین مرباها و ژلههایی اغلب برای پیشگیری از رشد قارچها و باکتریها با موم بستهبندی میشود. پکتین به منظور تأمین پایداری و دادن بافت به ماست بدون چربی و سایر فرآوردهها اضافه میشود.
از نظر تجارتی، کیفیت بافتی خاص صمغها و موسیلاژها برای افزودن به غذاهای فرآیند شده مثل بستنی مفید است.
فروکتواولیگو ساکاریدها (FOS) : به نامهای اینولین و فروکتانها، متشکل از پلیمرهای فروکتوز هستند که اغلب به یک گلوکز اولیه اتصال مییابند. اینولین، گروه متنوعی از پلیمرهای فروکتوز است که به طور وسیعی در گیاهان به عنوان کربوهیدرات ذخیرهای توزیع شده است.
FOS در مجرای گوارشی فوقانی به آهستگی هضم میشود و بنابراین به ازای هر گرم فقط یک کیلو کالری انرژی تأمین میکند. FOS به دلیل داشتن فروکتوز، طعم شیرین ملایمی دارد و شیرینی آنها نصف ساکارز (شکر) است.
FOS در بیش از 36000 گونهی گیاهی یافت میشود؛ رژیمهایی که دارای میوه و سبزیجات بیشتری هستند به طور طبیعی از لحاظ این ترکیبات غنیتر هستند.
مصرف FOS آمریکاییها 8-4 گرم در روز در مقایسه با 10-3 گرم در اروپاییها است. منابع غذایی عمدهی FOS شامل گندم، پیاز، سیر و موز است، به علاوه گوجهفرنگی،جو، مارچوبه و کنگر هم دارای این مواد هستند.
اینولین و FOS به طور وسیعی در فرمولاسیون تجارتی فرآوردههای غذایی نوآوری شده به خاطر طعم شیرین ملایم و خاصیت غیرقابل جذب بودنشان به کار میروند FOS به عنوان یک مادهی اولیه در صنایع غذایی یا از افزودن فروکتوز به مولکول ساکارز و یا از طریق استخراج از ریشهی کنگر ساخته میشود. شیرینی حاصل از محتوای فروکتوز آن، برای بهبود طعم غذاهای کم کالری و افزایش پایداری و پذیرش غذاهای کمچربی به کار میرود.
FOS چون در رودهی کوچک فوقانی جذب نمیشود، به عنوان جانشین قند در بیماران دیابتی کابرد دارد. FOS بدون افزایش غلظت، سبب افزایش فیبر غذا میشود. لیگنین فیبر چوبی موجود در ساقه، دانهی میوهها، سبزیجات و پوستهی سبوس غلات است. این ماده واقعاً کربوهیدرات نیست؛ اما پلیمری متشکل از الکلها و اسیدهای فنیلوپروپیل است.
گروههای فنیل دارای پیوندهای دوگانه، یک در میان آنها را آنتی اکسیدانهای خوبی میسازد. پلی ساکاریدهای آلگی مثل کاراگینان از جلبکها و آلگها استخراج شده و به عنوان یک عامل حجم دهنده و پایدار کننده در بسیاری از غذاهای فرایند شده مصرف میشود. در طبیعت، پلی ساکاریدهای موسیلاژی به گیاهان دریایی انسجام ساختمانی میبخشد. پلی ساکاریدهای آلگی کاربرد تجارتی دارند؛ زیرا ژلهای ضعیفی را با پروتئینها تشکیل میدهند و سبب تثبیت پایداری مخلوطهای غذایی میشوند.
کارآگینان مادهای است که در پودینگ به کار میرود و به طور تجارتی به غذای نوزاد، بستنی، پودینگ شیر و خامهی ترش افزوده میشود.
چتین پلی ساکارید تولیدی به وسیلهی حیوانات برای حفاظت ساختمانی است. چتین به طور وسیعی بین موجودات مختلف شامل آلگلها، قارچها و مخمرها توزیع شده و ترکیبی به خوبی شناخته شده برای اسکلت خارجی بعضی موجودات دریایی مثل میگو است.
منابع غذایی انواع فیبر
نامحلول:
سلولز: آرد گندم کامل، سبوس، سبزیجات
همی سلولز: سبوس، غلات کامل
لیگنین: سبزیجات رسیده، گندم، میوهها، دانهها مثل تخم کتان، توت فرنگی
محلول:
صمغها: جو و جو دو سر، حبوبات، گوآر
پکتین: سیب، مرکبات، توت فرنگی، هویچ
منبع : مجله دنیای تغذیه--- سالومه آرمین (کارشناس ارشد تغذیه)
نظرات شما عزیزان: پيوندها
تبادل لینک هوشمند |
|||
|